Depresja u dzieci

Co powinno zaniepokoić rodziców i nauczycieli, czyli symptomy depresji

Kryteria diagnostyczne depresji można znaleźć w klasyfikacji zaburzeń
psychicznych DSM IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
opracowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Szczegółową
diagnozę warto jednak pozostawić specjaliście – lekarzowi psychiatrze czy
psychologowi – terapeucie.
Rodzice i nauczyciele powinni jednak mieć świadomość tego, jakie sygnały i
zachowania dziecka mogą świadczyć o wystąpieniu depresji, aby jak najszybciej
podjąć odpowiednie leczenie.
Podjęcie leczenia jest niezbędne, bowiem nieleczona depresja zwiększa ryzyko
nawrotów w przyszłości, powoduje trudności z nauką szkolną, wpływa negatywnie
na przystosowanie społeczne dziecka, zwiększa również ryzyko popełnienia przez
dziecko samobójstwa.
Przejściowe pogorszenie się nastroju dziecka jest wśród nastolatków dość
powszechne. Jak odróżnić niegroźne, przejściowe obniżenie nastroju dziecka od
poważnej choroby? Warto wiedzieć, że niektóre objawy depresji u dzieci różnią się
od tych występujących u dorosłych. U dzieci cierpiących na depresję mogą pojawiać
się objawy, których przeciętny rodzic nie będzie kojarzył z depresją, takie jak
agresja, poirytowanie, wybuchy złości czy wrogość. Innym symptomem depresji
mogą być dolegliwości bólowe (często bóle głowy lub brzucha), których podłożem
nie jest choroba somatyczna.
Czujność rodziców może uśpić fakt, że dziecko nie wycofuje się ze wszystkich
związków interpersonalnych, a tylko z niektórych. Może ograniczyć liczbę osób, z
którymi się spotyka, zmienić krąg znajomych. Dorośli cierpiący na depresję zwykle
izolują się całkowicie, nie utrzymują kontaktów z innymi.

Kiedy szukać pomocy?

Oczywiste jest, że u większości dzieci wystąpi tylko część z wymienionych symptomów mogących wskazywać na depresję. Aby zdecydować, że ma się do czynienia z depresją, a nie ze zwykłym bólem dorastania, rodzice powinni zastanowić się, jak długo trwają zmiany w zachowaniu dziecka, jak bardzo są nasilone i na ile dziecko zachowuje się inaczej niż zwykle. Symptomy trwające ponad dwa tygodnie powinny skłonić rodzica do podjęcia działań skierowanych na zdiagnozowanie stanu dziecka i zapewnienie mu niezbędnej pomocy. Jeśli nie mamy pewności, czy sprawa jest na tyle poważna, aby szukać pomocy u lekarza czy psychologa, możemy spróbować porozmawiać z dzieckiem i uzyskać odpowiedzi na kilka pytań.
Z badań cytowanych przez Kendalla wynika, że ocena depresji u dziecka dokonywana przez innych często nie jest znacząco powiązana z samooceną poziomu depresji dokonywaną przez dziecko. Jeśli rodzice zdecydowali, że należy
szukać pomocy, ponieważ z dzieckiem dzieje się coś zdecydowanie niedobrego, a dziecko odmawia pójścia do lekarza lub psychologa, można spróbować zachęcić je do odpowiedzi na powyższe pytania, a następnie porozmawiać z nim o
zagrożeniach związanych z depresją i jej nieleczeniem.

Niepokojące symptomy w zachowaniu dziecka

• Uczucie głębokiego smutku i beznadziei.
• Wybuchy złości, ciągłe poirytowanie czy wrogość.
• Poczucie winy.
• Poczucie braku własnej wartości.
• Płaczliwość.
• Zanik entuzjazmu/motywacji.
• Wycofanie się z życia rodzinnego i/lub towarzyskiego.
• Brak energii, apatia, chroniczne uczucie zmęczenia.
• Problemu z zasypianiem, budzeniem się i/lub nadmierna senność.
• Pogorszenie się wyników uzyskiwanych w szkole.
• Zaburzenia odżywiania (zanik apetytu, nadmierny apetyt, zmiany wagi dziecka niespowodowane dietą).
• Wycofanie się z działań wcześniej sprawiających dziecku przyjemność.
• Problemy z koncentracją.
• Nadmierna wrażliwość na krytykę.
• Mówienie o śmierci, samobójstwie.
• Samookaleczanie się.
• Stosowanie środków psychoaktywnych.
• Bóle somatyczne.

Zagrożenie życia

U dzieci cierpiących na depresję istnieje zwiększone ryzyko podejmowania prób
samobójczych. Sygnały, które mogą świadczyć o tym, że dziecko rozważa targnięcie
się na własne życie, to:
• rozdawanie przez dziecko cenionych przez nie rzeczy,
• mówienie o śmierci, wyrażanie życzenia, by umrzeć, żarty na temat samobójstwa,
• pisanie wierszy, opowiadań, prowadzenie bloga na temat śmierci/samobójstwa,
• zachowania skutkujące częstymi obrażeniami/wypadkami,
• żegnanie się z przyjaciółmi/rodziną,
• pogłębiające się objawy depresji,
• poszukiwanie/gromadzenie narzędzi/leków, które mogą posłużyć do samobójstwa.

Jeśli podejrzewasz, że dziecko może nosić się z zamiarem popełnienia
samobójstwa, natychmiast skontaktuj się z lekarzem, terapeutą, ośrodkiem
interwencji kryzysowej lub inną instytucją, która udzieli ci wsparcia i podpowie,
jakie kroki powinieneś podjąć aby zapobiec tragedii.

Jakie mogą być następstwa depresji u dziecka?

Następstwa depresji u dziecka są powiązane z jej symptomami i mogą przyjmować
następujące formy:
• problemy w szkole – depresja powoduje problemy z koncentracją, spadek energii co może prowadzić do pogorszenia się wyników dziecka w szkole, unikania szkoły, wagarowania;
• używanie substancji psychoaktywnych jako próba poradzenia sobie ze złym nastrojem;
• inne uzależnienia, jako próba ucieczki przed złym nastrojem, np. uzależnienie od komputera/Internetu;
• zachowania przemocowe;
• zaburzenia odżywiania;
• obniżenie samooceny, poczucia własnej wartości;
• autoagresja (okaleczanie się);
• próby samobójcze, samobójstwa.

W procesie diagnozowania i leczenia depresji u nastolatków ważną rolę może
odegrać współpraca rodziców z nauczycielem wychowawcą. Oba środowiska
powinny ze sobą współpracować tak, aby wspierać dziecko w tym trudnym
momencie jego życia. Bądźmy uwrażliwieni na zmiany w funkcjonowaniu dziecka,
trwałe, poważne pogorszenie nastroju, brak chęci do pracy i wycofanie z aktywności.
Nie zrzucajmy winy na dziecko, na jego lenistwo, upewnijmy się, że dziecko nie
potrzebuje specjalistycznej pomocy.
Również w trakcie leczenia, zapewnijmy dziecku pomoc, dopasujmy wymagania do
możliwości nastolatka i wzmacniajmy jego poczucie własnej wartości.

Pytania, które rodzic może zadać dziecku

• Czy często płaczesz i nie wiesz, z jakiego powodu?
• Czy czujesz, że nie masz siły i energii na robienie rzeczy, które wcześniej sprawiały Ci przyjemność?
• Czy masz poczucie, że nie jesteś nic wart, że poniosłeś porażkę?
• Czy czujesz dużą złość, wybuchasz gniewem, gdy ktoś Cię krytykuje?
• Czy często czujesz rozdrażnienie, złość?
• Czy często czujesz, że nie masz energii, nawet w ciągu dnia?
• Czy myślisz o śmierci, samobójstwie?
• Czy przestało Ci zależeć na utrzymywaniu kontaktów z rodziną i znajomymi?